از همین‌رو در سالروز شوراهای اسلامی شهر و روستا باید گفت که شوراها بنا به رسالت خود و ارتباط مستقیم با مردم و مسئولان در تحقق اهداف شعار جهاد اقتصادی می‌توانند نقش محوری و مهمی را ایفا کنند. از این‌رو به سراغ اسدالله بادامچیان رئیس هیأت مرکزی نظارت بر انتخابات شوراهای شهر و روستا رفتیم و درخصوص کارکردهای اصلی شوراها با وی به گفت‌وگو نشستیم که درپی‌می‌آید.
- به نظر شما فلسفه تشکیل و کارکرد شوراهای شهر و روستا در نظام اسلامی چیست؟
انتخابات شوراها آخرین حلقه جمهوریت نظام اسلامی است؛ به این عنوان که نظام اسلامی هم جمهوری و هم اسلامی است؛ به این معنا که جمهوری از متن اسلام برمی‌خیزد و نه از جمهوریت غربی و آن این است که انسان جانشین خدا برروی زمین است و باید سرنوشت خود را با شناخت راه صحیح و استفاده از دانش بشری پیدا کند. در جمهوری اسلامی هم فقیه عادل که سکان نظام را در دست دارد به‌صورت 2مرحله‌ای از سوی مردم برگزیده می‌شود.در اینجا برای اینکه توده‌های مردم در سرنوشت خود حضور داشته باشند و بدون اینکه تداخل در امور حکومت به معنای قوه مجریه بکنند، بخشی از بار روستا و شهر را بر دوش می‌کشند. در حقیقت شوراهای شهر و روستا که آخرین حلقه تکمیل‌کننده نظام مردم سالاری دینی با محوریت ولی‌فقیه عادل است، در این چند سال بحث شوراها دارای فراز و نشیب بوده و در حال حاضر به‌صورت کامل پیاده شده است.
- فکر می‌کنید شورای‌های شهر و روستا چه اثری در تکثرگرایی در جامعه داشته و چگونه توانسته در ابعادی بحث دینی مشورت را در خود متجلی کند؟
این شوراها غیر از شوراهای مدنظر اسلام و مشورت جمعی است زیرا این شورا دستگاه حکومتی است و همه مسئولیت‌هایی که در احادیث و آیات هست شامل این شورا می‌شود؛ مثلا رعایت حقوق مردم و از این دست. اما درخصوص بحث تکثرگرایی باید گفت که تکثرگرایی واقعی در نظام اسلامی در شوراهای شهر و روستا تجلی پیدا کرده است زیرا در انتخابات مجلس 290 نماینده تشکیل‌دهنده مجلس شورای اسلامی هستند ولی در انتخابات شوراها همه اعضای آن در روستاها و شهرها به تفکیک از سوی مردم برگزیده می‌شوند و از این‌رو باید گفت که شوراها سبب شده‌اند که مردم‌سالاری دینی تا عمق روستاها نیز به صورت ملموس احساس شود و این نخستین کارکرد شوراهاست و در هر جایی هستند باید خواست مردم را انجام دهند. پس‌آنها نماینده خواستهای مردم در نقاط مختلف هستند که طبق قوانین مباحث تصویب‌شده از سوی آنها در زندگی مردم خواستهای مردمی حالت اجرایی پیدا می‌کند.
- همان طور که فرمودید با توجه به وسعت زیاد کاری شوراها در سراسر کشور، احتمال خطا نیز از سوی برخی از آنها افزایش می‌یابد. شما به‌عنوان رئیس هیأت مرکزی نظارت بر انتخابات شوراها در سراسر کشور آیا نظارتی در این باب اعمال می‌کنید؟
در کمیسیون شوراها و امورداخلی ما نظارت‌هایی را اعمال می‌کنیم و بعضا برخی از اعضای شوراها که انسان‌های خوبی بوده ولی حین کار دچار انحراف شدند آنها را با رسیدگی مسئله برکنار کردیم.
- آقای بادامچیان شوراهای شهر و روستا را توسط فرمانداران، استانداران و در مرتبه بالاتر وزارت کشور می‌شود منحل کرد؛ با این وجود فکر نمی‌کنید استقلال شوراها تا حدی دچار مشکل شود؟
اتفاقا این موضوع وضعیت شوراها را ساماندهی می‌کند زیرا اگر در طول چهار سال هیچ نظارتی روی آنها اعمال نشود دیگر اساسا شوراها نهاد حکومتی نیست و نهادی مشورتی محسوب می‌شود و بایدکار اجرایی هم بر عهده نداشته باشد زیرا بین دولت و حاکمیت، تفاوت وجود دارد. حاکمیت کل دستگاه اداره‌کننده کشور است. وقتی نهادی حکومتی شد یک جایی باید بر آن نظارت کند از این رو وزارت کشور درصورت تخلف به وضعیت شوراها رسیدگی می‌کند.
- شما به‌عنوان فردی که در بخش نظارتی شوراها فعال هستید آیا اساسا معتقدید که نظارت بر این بخش خیلی کمرنگ است؟
کمرنگی نظارت را قبول دارم و باید این نظارت قدری پررنگ‌تر شود ولی در عین حال نظارت نباید به‌گونه‌ای باشد که مردمی بودن آن سلب شده و اعضای شوراها تبدیل به کارمند دولت شوند، از همین رو مقوله نظارت بر شوراهای شهر و روستا امر ظریفی است که با دقت باید اعمال شود.
- در هیأت مرکزی نظارت مجلس فقط بر کاندیداتوری و انتخابات شوراها نظارت دارید یا اینکه حین فعالیت شوراها هم نظارت دارید؟
در حین کار هم نظارت داریم. همین چند وقت پیش شورای گلستان در اطراف رباط‌کریم و شورای شهر اهواز منحل شد.
- شما از جایگاه هیأت نظارت این دو شورا را منحل کردید یا اینکه شورای‌عالی استان‌ها تصمیم به انحلال گرفت؟
شورای‌عالی استان‌ها دستور انحلال می‌دهد ولی ما کاملا نظارت داریم؛ البته نه نظارت دخالتی، بلکه نظارت مراقبتی از سوی نمایندگان مجلس اعمال می‌شود.
- نظرتان راجع به انتخاب شهرداران به‌صورت مستقیم از سوی مردم چیست؟
در این خصوص 3نظر وجود دارد؛ یکی اینکه شهردار توسط شوراها انتخاب شود و همه امور شهرها و روستاها دست آنها باشد، یک نظر این است که به عهده وزارت کشور باشد و دولت مستقیم آنها را انتخاب کند و با توجه به اینکه کار حکومتی از سوی دولت هم انتخاب شود و دوگانگی در این رابطه به‌وجود نیاید نظر آخر اینکه انتخاب شهردار به‌صورت مشترک باشد؛ به این معنا که شوراها شهردار را انتخاب کنند و از سوی دیگر وزارت کشور بر آنها اعمال نظارت داشته باشد. اساسا همواره بین صاحب‌نظران اختلاف وجود دارد و این مسئله مختص ایران نیست و در سایر نقاط دنیا نیز راجع به این موضوع مباحث زیادی مطرح است.
- ولی ظاهرا در ایران دولت علاقه‌مند به در دست داشتن اختیار انتخاب شهردار است؟
بله، معمولا دولت به‌علت اینکه کارشان را آسان می‌کند علاقه‌مند به انتخاب شهردار هستند اما شوراها تمایلی به این امر ندارد.
- با این اوصاف شما به‌عنوان یک مسئول در کمیسیون شوراها فکر می‌کنید که در ایران انتخاب شهردار توسط دولت مناسب‌تر است یا اینکه توسط شوراها، با نظر و عقل جمعی انتخاب شود؟
آقای دکتر لاریجانی در مجلس گاهی اوقات به شوخی می‌گویند که« قصد جان ما را کردی برادر»، ما هم به‌عنوان مسئول اگر در این رابطه اظهار نظر کنیم احتمال رنجش دو‌طرف وجود دارد اما در قضیه مسئولیت بحث رنجش دیگران وجود نداردو در این خصوص باید موضوع با تفاهم حل شود.
- این تفاهم چه زمانی حاصل می‌شود؟
وقتی که بین دولت و شهرداری اختلاف و رقابت نباشد.
- قصد پررنگ‌تر کردن نظارت بر شوراها را ندارید چون در برخی نقاط شائبه این وجود داردکه برخی از اعضا، شوراها را به سمت و سویی سوق می‌دهند که کارکرد اصلی خود را از دست داده اند؟
ببینید، بالاخره اینکه در میان این حجم از اعضای شوراها توقع این باشد که همه سلمان و ابوذر باشند درست نیست ولی قاطبه آنها انسان‌های خوبی هستند و اگر در برخی موارد هم تخلفی باشد حتما رسیدگی خواهد شد و اساسا در این رابطه نظارت صورت می‌گیرد اما اینکه شما می‌گویید نظارت‌ها بیشتر شود بنده هم قبول دارم و درصدد اعمال نظارت‌های بیشتر هستیم.
- شما در هیأت مرکزی نظارت چه ابزاری برای اعمال نظارت بیشتر بر شوراها دارید؟
قانون.
- خب، قانون را به چه شکل می‌خواهید حالت اجرایی به آن بدهید؟
در بعد نظارتی مجلس، در بعد اجرایی وزرات کشور و در بعد قضایی قوه قضاییه وظیفه اجرای وظایف قانونی خود را دارند.
